De roep van de midwinterhoorn

De roep van de midwinterhoorn

Onlangs sprak ik een midwinterhoornblazer die mij uitlegde hoe zo’n instrument wordt gemaakt en bespeeld. Volgens hem is het een onovertrefbaar houten blaasinstrument met een geheel eigen geluid. Uiteraard van lindehout; dat is niet te hard en niet te zacht en geeft de mooiste klank. Het mondstuk, ‘de happe’, is meestal van vlier. Behalve lindehout is dat van berk, els of wilg ook geschikt voor het vervaardigen van een midwinterhoorn, mits het maar een natuurlijke kromming heeft en een lengte van 120 à 150 centimeter. Als de stam voldoende droog is wordt deze dusdanig bewerkt dat er bij het mondstuk een diameter van ongeveer 6 centimeter ontstaat en 15 centimeter aan het uiteinde. Daarna wordt de stam in de lengte gespleten en worden de twee delen ‘gekuipt’, met een guts uitgestoken totdat er een wanddikte van 1 centimeter overblijft. De twee helften werden voorheen met wilgentwijgen tegen elkaar geklemd. Tussen de raakvlakken duwde men dan een rieten bies voor betere afdichting. Tegenwoordig worden de twee helften tegen elkaar gelijmd.

Het zowel melancholieke als onheilspellende geluid, dat te horen is tussen de eerste zondag van de Advent (27 november) en Driekoningen (6 januari), wat het vaak nevelachtige Twente spookgevoelig maakt, was aanvankelijk een heidens afweermiddel om boze geesten te verjagen. Deze denkbeeldige verschijningen, waaronder ‘de witte wieven’, werden bestreden met het o.a. blazen op de midwinterhoorns met de waterput als ideale klankkast om het geluid zo ver mogelijk te laten dragen.

Met de komst van het christendom kreeg het blazen een volstrekt andere betekenis. Het werd een juichkreet, de aankondiging van de geboorte van het koningskind. “Twee minuten onafgebroken blazen is zo’n beetje het maximum per persoon” aldus een midwinterhoornblazer, “en nooit gelijktijdig. Men blaast na elkaar. Het signaal ontvangen en weer doorgeven. Bovendien zou gelijktijdig behoorlijk vals klinken want je kunt deze hoorns niet stemmen. Elke hoorn heeft zijn eigen individuele toon en klankkleur.” Er kunnen alleen natuurtonen worden voortgebracht. Blazen buiten de voorgeschreven periode van Advent tot Driekoningen ziet men in Twente en de Achterhoek zo ongeveer als een doodzonde.

In Twente is in 1953 een ‘Kemissie veur ’t weenterbloazen’ opgericht. Dit genootschap organiseert jaarlijks een concours voor junioren en senioren, waarbij nauwkeurig wordt gelet op de muzikaliteit en puurheid van de blazer. Er zijn aanhangers van ’n oal’n roop, die meer uit zijn op muzikaliteit, zogenaamde melodiebloazers. Maar dat laatste noemt mijn gesprekspartner gejodel. De midwinterhoorn met zijn slechts zes tonen is helemaal niet geschikt om gekunsteld op te blazen. Het is en blijft een instrument dat oerklanken voortbrengt.

Ook Twenterand kent een enthousiaste groep Midwinterhoornblazers van zo’n 30 leden, gestart in 2004, die aan verschillende activiteiten deelnemen in de gemeente en mee doen met demonstraties seniorenblazen om ’t Zulveren Heurnke. Het is zeer waarschijnlijk dat u binnenkort tijdens Advent het geluid van de midwinterhoorn zult horen en dan denkt: “Hoe krijgen ze toch geluid uit zo’n hoorn?” Ik kan het niet.

Vaardigheden

Gepubliceerd op

22/11/2022