07. Katholieke kerk

Eigen parochie

In 1865 was er een grote behoefte aan een eigen parochie voor het rooms-katholieke volksdeel. J.H. Overberg verwoordde de nood aan aartsbisschop mgr. Zwijsen van het bisdom Utrecht. Hij schreef over de ‘droevige toestand der gelovige zielen.’ De vreedzame kruistocht werd een succes en de bouw van de katholieke St. Willibrordkerk aan de Geerdijk werd voorbereid. De Vroomshoopse aannemer De Vries bouwde de kerk voor 13.200 gulden. De grond was geschonken door de rooms-katholiek J.H. Overweg en door de christelijk afgescheiden M. Ningbers. De totale kosten van kerk en pastorie bedroegen uiteindelijk 24.016,22 gulden en het bisdom en het rijk namen de helft voor hun rekening. Veertig jaar lang heeft de resterende schuld op de kerk gedrukt.

Martinus Gijsbertus Smits werd op 5 april 1868 tot eerste pastoor benoemd en hij ging voor in een tot kerk en pastorie getransformeerd huurhuis aan het Separatiepunt in Vroomshoop. Gelukkig werd de noodkerk snel verlaten en kon de nieuwe kerk langs de Schoolstraat aan de Geerdijk worden betrokken.

Stukadoorsgothiek

Deze R.K. Sint-Willibrorduskerk is een driebeukige pseudobasiliek met smaller rechtgesloten koor en toren van drie geledingen en aangekapt steil tentdak. De kerk werd in 1867-1968 gebouwd naar plannen van H.J. Wennekers in een combinatie van neogotische en neoromaanse vormen; zo zijn de galmgaten in de toren voorzien van neoromaanse deelzuiltijes maar het schip van neogotische steunberen. De kerk is een van de laatste overgebleven dorpskerkjes uit de zogenaamde “stukadoorsgotiek” (d.w.z. gepleisterde houten gewelven) in het aartsbisdom Utrecht.

De kerk is ook bijzonder door zijn bouwstijl en ligging aan het kanaal, binnen de bebouwde kom van Geerdijk. Het interieur is in de jaren 1960 deels gemoderniseerd. Hierbij verdwenen het hoofdaltaar en de preekstoel. De communiebank is verbouwd tot altaartafel. Het orgel en de kruiswegstaties zijn behouden gebleven. De ramen in het koor zijn in 1905 vervaardigd door fa. Hertel en Lersch te Düsseldorf. Op het in 1870 gestichte kerkhof staat een aantal gietijzeren grafkruisen.

Architect

Hendricus Johannes Wennekers (Arnhem, 4 september 1827- ‘s-Hertogenbosch, 25 oktober 1900) was een Nederlandse ijkmeester-architect van kerken. Hij was een zoon van de winkelier Hendrik Johannes Wennekers en Arnolda Maria Kersjes. Hij ging in 1845 studeren in Delft aan de Koninklijke Academie van Bouwkundige Ingenieurs. Na twee jaar studeren stapte hij in mei 1847 met een attest van goed gedrag over naar de studie ijkwezen. Sinds 1851 woonde hij in Zutphen als landmeter en werd er benoemd door de arrondissementsijker. In 1858 trouwde hij te Heino met Susanna Arnolda Wolters. In 1870 verhuisde hij naar Zwolle. Hij was in 1873 mede-oprichter van het thans nog bestaande Toonkunstkoor Caecilia. Hij verhuisde in 1874 naar Amsterdam en in 1895 verhuisde hij naar Breda. In 1897 verhuisde hij naar zijn laatste woonplek ‘s-Hertogenbosch waar hij in 1900 overleed (bron: Wikepedia).

Opkomst en neergang

De St. Willibrordparochie groeide snel van 200 naar 1200 parochianen, die van heinde en verre kwamen. De grenzen liepen van Kloosterhaar tot achter Den Ham en van Bergentheim tot Daarlerveen. De pastors ondernamen soms ware dagtochten om parochianen in het uitgestrekte gebied met sacramenten te bedienen. De rooms-katholieke parochie bleek een hechte geloofsgemeenschap en had een sterke band met de naastgelegen katholieke school. De carnavalsvereniging de Smoezen en RKSV Sportlust zijn uit de parochie voortgekomen. Tegenwoordig maakt de kerk met haar 1000 parochianen deel uit van de grotere Marcellinusparochie en gaat nu als leefgemeenschap St. Willibrord door het leven.

De kerk heeft zich al die jaren staande gehouden, ook dankzij karaktervolle bestuurders en parochianen, die hun ziel en zaligheid aan hun kerk gaven, of het nu om het meewerken aan vieringen of om tuinonderhoud ging. Maar door teruglopend kerkbezoek werd de kerk toch te koop gezet en in 2021 onttrokken aan de eredienst. Een stichting nam het gebouw over om de kerk te behouden voor religieuze bijeenkomsten.

Mariakapel

Wie een kaarsje wil branden of van de stilte genieten, moet vooral 100 meter verderop de moderne Mariakapel bezoeken. Op 15 mei 2011 vond de officiële opening plaats van het unieke bouwwerk. De ‘Stichting Willibrord aan het kanaal’ in Geerdijk heeft daar een opvallende kapel gebouwd. Met het moderne ontwerp van deze kapel toont de stichting van deze tijd te zijn. Dit wordt weerspiegeld door het eigentijdse ontwerp van architect Francisco Navarro van het architectenbureau Vellinga Menkveld. Voor de inrichting heeft binnenhuisarchitect Patrick Belderink van Bureau Oost5 gezorgd. In de kapel staan stoelen en knielbankjes, in de serene ruimte kunnen kaarsjes worden opgestoken. Er staat een Mariabeeld en tevens staat er buiten een eenvoudig kruis geplaatst.

Bijzonderheden

In 1993 had de kerkklok het begeven. Binnen een tijdsbestek van enkele maanden lag er een bedrag op tafel, waarmee maar liefst drie klokken aangeschaft konden worden. De klokken werden in 1995 ingewijd door pastor Eidhof: https://jrvanderkolk.nl/files/Klokken%20Willibrorduskerk%20Geerdijk%20geluid.mp3

De klokken van de Willibrorduskerk in Geerdijk luidden op zondag 5 april 2020 om 12 uur, ter gelegenheid van de bevrijding van Geerdijk en Vroomshoop, toen 75 jaar geleden: https://youtu.be/NlaIYbhlSEM