01 – Middendorpshuis
Den Ham werd definitief een zelfstandige gemeente op 1 juli 1818. Tijdens de Franse inlijving beleefde Den Ham ook al een korte periode van onafhankelijkheid, te weten van 1810 tot herfst 1813.
Maar in 1818 dus definitief en daartoe werd de gemeentekamer ondergebracht in het huis van Hermannes Middendorp. Er werd dus toen al ruimte gehuurd in deze herberg. Het huidige huis dateert blijkens een steentje rechts van de ingang uit 1842, na een fatale brand van 15 augustus van datzelfde jaar. Dat steentje is de aanleiding geworden voor de huidige naam.
De herbergier/blauwverver Adolf Middendorp liet wellicht de eerste steen leggen door zijn zoon, Hendrik Jan MiddenDorp, vandaar H.J.M.D. Het gebouw bleef daarna geslachten eigendom van de familie Middendorp.
De toegang tot het pand aan de voorzijde bestaat uit dubbele deuren, ingedeeld met gebeeldhouwde panelen, het bovenlicht geeft een voorstelling van een eenvoudige gietijzeren levensboom.
Ver voor de herbouw in 1842 was hier al een brouwerij/herberg gevestigd onder de namen Gouden Hans en Gouden Leeuw. De herberg zal gediend hebben als pleisterplaats voor koetsverkeer op de weg Ommen Den Ham richting Sibculo en verder. In hotel Middendorp overnachtten vaak zakenlieden uit Deventer en Zwolle.
Aan het hotel was een zaak met fijne vleeswaren verbonden die bijzonder in rek waren. Veel boeren en burgers verkochten hammen en metworst aan Middendorp, die er een eigen worstendrogerij en rokerij op nahield. Doordat er geen ‘snelverkeer’ door het dorp plaatsvond nam de betekenis van het hotel sterk af.
Vanaf 1818 werd dus o.a. in deze herberg/hotel tijdelijk de gemeentekamer ondergebracht, afgewisseld met andere locaties. De gemeentelijke administratie had een bescheiden omvang in die dagen en de rol van de burgemeester/annex gemeentesecretaris was bescheiden, hij hield er op gezette tijden zitting en was verder woonachtig in Ommen.
Dit bleef zo tot 1866. Toen brandde de openbare school aan de Brink af, en werd besloten op die plaats een nieuwe burgemeesterswoning te bouwen annex vertrek voor raadsvergaderingen en secretarie. Het Middendorpshuis werd een dependance van het gemeentehuis en herbergde de Raadszaal en bureaus voor de secretarie en sociale zaken.
In 1975 is het gebouw na een grondige restauratie hersteld naar een meer oorspronkelijke staat, en aangepast aan de expositiebehoeften van het streekmuseum van de Oudheidkundige Vereniging en de stichting Expositiehuis Den Ham.
In het museum zijn o.a. een bronzen mes, een bronzen lanspunt te vinden beide daterend uit rond 800 v. Chr. Ook zijn er in de gemeente enkele oude strijdhamers gevonden die erop wijzen dat de eerste bewoners of jagers reeds lang voor 1300 in de gemeente verbleven.
Hierbij is de bierkelder weer in oude glorie hersteld, helaas zonder de bijbehorende tapvergunning en de tapkraan zoekt men eveneens tevergeefs. Wel is in de tuin achter het gebouw de Kruidentuin te bezichtigen en vindt men hier diverse ornamenten uit de gemeente en een oude put uit Bentheimersteen.